Aşı Ürünleri ile İlgili Bilinmesi Gerekenler

1.Modifiye Canlı Virüs veya diğer bir deyişle canlı aşılar yabani veya egzotik hayvanlara uygulanabilir mi?

Hayır, bu aşılar söz konusu egzotik veya yabani hayvanlarda anafilaktik şok’a dolayısıyla bir alerjik reaksiyona neden olacağı için prospektüsünde belirtilmeyen canlılara kullanılmaması önemlidir.

2.Anneden geçen bağışıklık hücrelerinin, canlı aşıların oluşturduğu bağışıklığı zamanla ortadan kaldırdığı biliniyor peki bu durum inaktif yani cansız aşılarda geçerli mi?

Evet anneden geçen bağışıklık hücreleri aynı şekilde inaktif yani cansız aşıları da bir şekilde bloke edebilir. Bu nedenle inaktif veya aktif canlı aşılar en az iki doz ve hatta bir üçüncü doz şeklinde uygulanarak bağışıklık şekillendirir.

3.Köpek karma aşılarının iki doz halinde yapılması ve son dozun 10.haftada tamamlanmasının yeterli bağışıklık sağladığı doğru mu?

Her ne kadar bu durum doğru gibi gözükse de 16 haftadan küçük bir yavrunun sadece bu ilk iki doz ile sosyal hayata girmesi doğru değildir bu nedenle 10. Hafta sonrasında da düzenli bir aşılama köpeğinizi gerçekten koruyacaktır.

4.Aşı uygulandıktan ne kadar sonra tam bir bağışıklık koruması şekillenir?

Bu durum hayvana ve aşıya bağlı birçok etkene bağlı olarak değişmekle birlikte genel olarak Köpek karma aşısının oluşturduğu bağışıklık saatler içinde şekillenirken, Kedi panlökopeni aşısı için 1 hafta gerekebilir.

5.Köpek ve kedi aşılarında beklenti ne olmalı bu aşılar dostlarımızı ne kadar koruyabilir?

Veteriner hekimlerin önerdiği aşı takvimine uyulduğunda aşılar, Köpek gençlik hastalığına, Köpek Kanlı İshaline, Kedi Panlökopenisine ve diğer birçok etkene karşı %98 ve üzeri koruma sağlamaktadır. Diğer yandan kedi koronavirüs ve kedi herpesvirüs hastalıklarında ise yoğun hastalıklı kedi ortamlarında dahi en az %70 koruma sağlamaktadır.

6.Köpek Gençlik Hastalığı ve Köpek Kanlı İshali için aşılama ile koruma sağlanamayan bir mutasyonu var mı?

Hayır, mevcut aşıların koruyamadığı herhangi bir virüs ve mutasyonu şu an için bulunmuyor.

7.Kedi Lösemi Virüsü tek bir aşılama ile koruma sağlar mı?

Hayır, ilk aşılamada en az iki doz gerekli olmaktadır devamında tek doz şeklinde hatırlatıcı aşılamalar yıllık şekilde uygulanabilir.

8.Köpek Korona Aşısı düzenli olarak uygulanmalı mı?

Uluslararası otoriteler söz konusu köpek koronavirüsünün ciddi bir hastalık olmadığı ve aşılamanın gerekli olmadığını öngörmektedir.

9.Daha önce hiç aşılanmamış bir köpeğe tüm aşılar beraber yapılabilir mi?

Evet. Sağlıklı bir köpek eşzamanlı olarak yapılan tüm aşılara karşı yeterli yanıtı verip hedeflenen düzeyde bağışıklık oluşturabilir. En çok dikkat edilmesi gereken durum, prensip olarak; aşılar aynı enjektöre çekilmemeli ve her bir aşı farklı lenf yumrusunun hedefindeki farklı bölgelere uygulanmalıdır.

10.Kuduz aşıları tavşan, ginepig (gine domuzu) gibi küçük hayvanlara uygulanabilir mi?

Uluslararası otoriteler aşı içeriği aksini belirtmedikçe gelincikler hariç kuduz aşılarının söz konusu hayvanlara yapılmasını önermiyor.

Aşıların Uygulanması ile İlgili Bilgiler

1.Farklı aşılar aynı enjektöre çekilip uygulanabilir mi?

Hayır. Aşı prospektüsünde belirtilmediği sürece, hiçbir aşı aynı enjektörde birleştirilemez.

2.Aşı programında farklı birkaç aşı aynı anda yapılabilir mi?

Elbette, aşı uygulanan hayvan sağlıklı olduğu sürece aynı anda birçok aşı yapılabilir, önemli olan aşıların her birini farklı bir lenf yumrusunun bölgesine uygulanmasıdır.

3.Aşıya karşı oluşan alerjik reaksiyonu engellemek için küçük hayvanlara daha az dozda aşı yapılabilir mi?

Hayır, aşı flakonu içerisindeki miktar bağışıklık oluşturmak için gerekli miktardır bölünemez.

4.Büyük bir köpek ile küçük ırk bir köpeğin aynı dozda aşı alması normal midir?

Evet, aşılar ilaçlardan farklı olarak minimum bağışıklık oluşturacak şekilde dozlanırlar.

5.Anestezi almış bir hayvana aşı yapılabilir mi?

Anestezi altındaki hayvanda bağışıklık baskılandığı, aşıya karşı hassasiyet arttığı için kesinlikle yapılmamalıdır.

6.Hamile kedi/köpekler aşılanabilir mi?

Hamile hayvanlarda gebelik süresince aksi belirtilmediği sürece aşılama yapılmamalıdır, şayet yavrulara bağışıklık geçmesi amacıyla yapılıyorsa da aşının böyle bir işlevi olmadığı bilinmelidir.

7.Kortizon gibi bağışıklık baskılayıcı kullanan kedi/köpeklere aşı yapılabilir mi?

Kortizon kullanımı sırasında yapılan aşılama herhangi bir probleme neden olmamaktadır fakat kortizon kullanımı bittikten 2 hafta sonra aşı için hatırlatma dozu uygulanması önerilir.

8.Bağışıklık baskılayıcı ilaçlarla tedavi gören kedi/köpeklere aşı yapılabilir mi? (Kortizon hariç) (Kanser tedavisi, otoimmun hastalık tedavisi vb.)

Hayır, söz konusu hastalarda kullanılacak canlı aşılarda aşıdaki hastalığın şekillenme riski, inaktif cansız aşılarda ise aşının etkili olmaması gibi durumların şekillenmesi muhtemeldir.

9.Bağışıklık baskılayıcı tedavi bittikten ne kadar sonra aşılama yapılabilir?

En az 2 hafta sonra aşılamaya başlanabilir.

10.Hastalık belirtileri yüksek ateşi olan veya stres altındaki hayvanlara aşı yapılabilir mi?

Hayır. Söz konusu durumdaki hayvanlara aşı katiyen yapılmamalıdır, aşılar yalnızca sağlıklı hayvanlara yapılmaktadır.

11.Hastalık riski yüksek bölgelerde veya hastalık riski yüksek hayvanlara aşılar haftalık olarak uygulanabilir mi?

Hayır, aşı programlarında farklı aşılar kullanılsa dahi aşılar arasında en az 2 hafta süre bırakılmalıdır.

12.Eğer yavru kedi/köpek anneden gelen bağışıklık hücrelerine sahip değilse aşılara erken başlanabilir mi?

Pratik olarak anneden gelen bağışıklık miktarı ölçülemez, fakat yavrunun anneden hiç kolostrum yani ağız sütü almadığı kesin biliniyorsa en erken 6.haftada aşılama yapılabilir ve 16.haftada ise tekrar dozu yapılabilir.

13.Köpek yavrularına 4 haftalıktan önce aşılama yapılabilir mi?

Hayır, anneden bağışıklık hücresi almış bir yavru kendisine yapılacak canlı aşının bağışıklığını ortadan kaldıracaktır bu nedenle yapılması önerilmez.

14.Tekrarlı aşılarda son tekrar dozu ne zaman olmalıdır?

Son aşı dozu 16.haftalık yaş ve sonrasında yapılmalıdır.

15.Veterinerler neden 3 aylıktan önce kuduz aşısı yapılmasını önermiyor?

Bazı kuduz aşıları 3 aylık ve sonrası için lisanslıdır ve Veteriner hekimler gerekmedikçe bu süreden önce aşı yapılmamasını öneriyor.

16.Canlı aşı uygulamasından kısa bir süre sonra inaktif cansız aşı uygulaması yapılabilir mi?

Hayır, uygulanan inaktif cansız aşı şiddetli bir bağışıklık hücresi oluşturacağından canlı aşının etkisini ortadan kaldıracaktır.

17.Burun içi uygulanan Bordatella aşısı ağız yoluyla da uygulanabilir mi?

Hayır, tıpkı Kennel Cough (Barınak öksürüğü) aşısı enjeksiyon yoluyla yapıldığında alerjik reaksiyon şekillendiriyorsa aynı şekilde Bordatella aşısı da ağız yoluyla alındığında bu durumlar şekillenebilir ve istenen bağışıklık şekillenmeyebilir.

18.Burun içi uygulanan aşı sonrası kedim/köpeğim hapşırdı tekrar doza ihtiyaç var mıdır?

Söz konusu aşılar kedi/köpeklerde hapşırma refleksini meydana getireceği bilinerek üretilirler bu nedenle aşının tamamı dışarı atılmadığı takdirde etkisinde bir negatif durum şekillenmeyecektir.

19.Kedilere canlı aşı yapılırken (Kedi herpesvirüs/koronavirüs) alınması gereken ilave önlemler nelerdir?

Evet, canlı aşı uygulanırken aşı içeriğinin kedilerin gözlerinin veya burunlarının herhangi bir şekilde teması sonucu hastalık belirtileri başlayabilir aynı şekilde aşı içeriğinin deriye akması ve kedinin yalaması ile de bu durumlar şekillenebilir.

20.Aşılamalarda farklı üretici firmaların aşıları kullanılabilir mi?

Evet, fakat ilk aşılamaya başlanırken aynı üreticinin aşılarının kullanılması aynı hastalık etkenlerinin içermesi sebebiyle tercih edilmelidir.

21.Aşılama bölgesi alkol gibi bir dezenfektanla temizlenmeli mi?

Hayır dezenfektanlar özellikle canlı aşıların içeriklerini yok ederler bu nedenle yapılması önerilmez.

22.Aşılar kedi/köpeğe tek doz yapılabilir mi, yarar sağlar mı?

Eğer canlı 16 haftalıktan büyükse Köpek gençlik hastalığı, Köpek kanlı ishal gibi hastalıklarda uzun dönem etkilidir. Buna ek olarak kedi solunum hastalıkları için yapılan aşılar mutlaka tekrar dozunu en az 2 hafta sonra almalıdır.

23.Canlı aşılar oda sıcaklığında saklanabilir mi?

Hayır, sadece soğuk zincir şartlarında saklanan aşılar hayvanlara uygulanmalıdır, oda sıcaklığında kalan bir canlı aşı 1 saat içerisinde uygulanmalıdır.

24.Aşılar kedilere hangi bölgeden yapılmalı?

Kedi aşılarının birçoğu sırt kısmından uygulanmamalıdır. ABD’de birçok kedi aşısı için sağ arka bacağın uzak kısmı işaret edilmektedir, Kedi karma aşısı için ise ön bacakların vücuda uzak kısmı seçilmektedir. Kedi aşıları hangi bölge seçilirse seçilsin muhakkak deri altı uygulanmalıdır.

25.Yetersiz beslenme aşılara karşı oluşan bağışıklığı etkiler mi?

Evet, yapılan araştırmalar yetersiz vitamin ve mineral alımının köpeklerde bağışıklık gelişimine engel olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle aşılama sürecinde yeterli ve dengeli bir beslenme yapılması oldukça önem arz etmektedir.

26.Ağız sütü (Kolostrum/İlk süt) alamayan yavrularda herhangi bir pasif bağışıklıktan söz edilebilir mi?

Yavrunun ağız sütü alamadığı durumlarda, annenin bağışıklığına bağlı olarak maksimum 24 saat sonunda pasif bağışıklığın ortadan kalktığı düşünülebilir.

27.Ağız sütü alamamış ve aşı yapmak için çok erken olan yavruları korumanın bir yolu var mı?

Evet 1 günlük yavrulara Veteriner Hekiminizce hazırlanan yapay ağız sütüyle koruma sağlarken, 1 günden büyük yavrulara ise aynı şekilde Veteriner Hekiminiz tarafından hazırlanan “immun serum” yani bağışıklık serumu verilerek korunabilir.

28.Köpekler kaç yaşına kadar aşılanmalı?

Hastalıklardan korunmak istendiği sürece ömür boyunca düzenli olarak aşılama yapılmalıdır. Eğer aşılamaya karşı bir hassasiyeti varsa söz konusu hastanın olası hastalıklara karşı bağışıklık seviyesi serolojik titrasyon testleri ile belirlenmeli ve ona göre aşı desteği verilmelidir.

29.Daha önce hiç aşılanmamış yetişkin köpekte nasıl aşılama yapılmalı?

Canlı aşılar (Köpek karma aşısı gibi) ve inaktif aşılar (kuduz aşısı gibi) tek doz olarak, mevcut hastalık risklerine göre (Lyme,Bordatella, vs) 2-4 hafta aralıklarla  ikişer doz olarak uygulanır.

30.Leptospira için önerilen aşı protokolü nedir?

Leptospira bakterin bir aşı olduğundan yavru köpekler için ilk aşılamada mutlaka 2-4 hafta aralıklarla iki doz aşı yapılması, sonraki tekrarlarının yıllık olarak uygulanması gerekir.

31.Daha önce aşılanmamış yetişkin kedi aşı programı nasıl olmalı?

Daha önce hiç aşılanmamış veya aşılama geçmişi bilinmeyen kediler için canlı aşılar (Kedi karma aşısı, Kedi Panlökopeni, Kedi Calicivirüs) iki doz olarak, kuduz aşısı ise tek doz olarak yapılması önerilir. Tekrar dozları ise yıllık olarak yapılması önerilir.

Aşıların Alerjik ve İstenmeyen Diğer Etkileri ile İlgili Bilgiler

1.Kedi ve Köpeklerin çok sık aşılanmasının bir riski var mı?

Evet, söz konusu aşılar önerilenden sık ve fazlaca uygulandığında istenmeyen yanıtlar şekillenebilir.

2.Yan etkisi olduğu belirlenen aşı veya aşılar var mı?

Bu durumu haklı çıkaracak herhangi bir bilimsel bulgu olmamasına karşın bu durumun asıl sebebinin ırklar ve bireylere bağlı olduğu düşünülmektedir. (Küçük ırk köpeklerde aşıya duyarlılık reaksiyonlarının daha fazla görülmesi.) Bilimsel bir tabanı olmamakla birlikte inaktif bakteri aşılarının canlı virüs aşılarına kıyasla daha fazla alerjik reaksiyon şekillendirdiğine inanılmaktadır.

3.Daha önce yapılan bir aşıya karşı yanıt gösteren (yüzde ödem, anafilaksi, enjeksiyon yeri yarası) veya bağışıklık problemi olan (otoimmun hastalık, lupus vb.) kedi/köpekler aşılanmalı mı?

Böyle hayvanlarda tekrar aşı vakti geldiğinde öncelikle bir bağışıklık seviyesi ölçümü yapılır bunun sonucunda yeterli antikora sahipse aşılamaya gerek yoktur, aynı şekilde kuduz aşısında da bu durum izlenmelidir.

4.Küçük Irk Köpeklerde aşılardan sonra daha fazla yan etki görülüyor, bunu nasıl engelleriz, örneğin küçük ırklara daha az doz aşı yaparak mı?

Hayır. Aşılar diğer birçok ilaç gibi kilo hesabına göre uygulanmaz. Aşı flakonları içindeki doz bir hayvana bölünmeden uygulamak üzere hesaplanmıştır. Aşı dozları küçük köpekler için bölünemez, büyük köpekler için arttırılamaz. Bağışıklığı uyarmak için tam bir doza ihtiyaç vardır. 

5.Aşılar otoimmun hastalığa neden olur mu?

Aşıların kendileri otoimmun bir hastalığa neden olmazlar. Ancak genetik olarak bir predispozisyon (yatkınlık) var ise, otoimmun hastalıkları tetikleyebilir. Bu durum sadece aşılar tarafından değil, diğer birçok faktör (ilaç, enfeksiyon, çevresel faktörler, vs) tarafından aynı mekanizmayla gelişebilir.

6.Aşılarda yan etki görülme oranları nedir?

Bu durumla ilgili kesin bir bilgi yoktur fakat günümüzde kullanılan neredeyse tüm aşıların güvenli oldukları birçok testle kanıtlanmıştır. ABD’de 10.000 köpek ile yapılan araştırma göstermektedir ki aşılar söz konusu köpeklerin yalnızca %0,9’unda yan etki durumu şekillendirmiştir.

7.Aşı yapıldığı halde hastalıklara yakalanan kedi/köpek olur mu? Aşının kedi/köpekte tutmaması gibi bir durum olabilir mi?

Evet, aşıların uygun şekilde depolanması ve uygun planda aşılama yapılmasına rağmen bu durum şekillenebilmektedir.

Bazı kedi/köpek ırklarında genetik karakterlerine bağlı olarak “yanıtsızlar” olarak isimlendirilen bir grup bulunmaktadır bu söz konusu gruptan olan herhangi bir hayvan aşısını olduğu halde söz konusu hastalığa yakalanma riskine sahiptir.

8.Köpek yavrularında seri bir karma aşı uygulamasından sonras bağışıklığın baskılanması şekillenir mi?

Evet. Karma aşı uygulamasından 3 gün sonra başlayarak, yaklaşık 1 hafta süren bir bağışıklık baskılaması görülür. Bu durum normal bağışıklık mekanizmasının bir parçasıdır ve klinik semptom göstermediği taktirde, normal bir durumdur. Eğer karma aşı içeriğinde Canlı Köpek Gençlik H. Virüsü ve Canlı Köpek Kanlı İshal Virüsü beraber bulunmuyorsa bağışıklık baskılaması durumu görülmez.

9.Aşılara karşı alerjik yanıt şekillendiren hayvanlarda önleyici olarak kortizon tarzı ilaçlar kullanılabilir mi?

Evet. Yüz ödemi, pruritus (kaşıntı) gibi semptomların görülmesi halinde oral glukokortikoidler (örn. prendisolone) bağışıklığı tamamen baskılamayacak dozlarda olmamak kaydı ile, sadece yangı önleyici dozlarda ve/veya antihistaminik ilaçlarla beraber kullanılabilir.

10.Aşılardan sonra deride alerjik reaksiyonlar şekillenmesi normal mi?

Evet. Kedilerde aşı sonrası Tip I (yüz ödemi, kaşıntı) aşırı duyarlılık reaksiyonlarının görülme oranları köpeklere göre biraz daha fazladır.

11.Kuduz aşılarına karşı artan bir aşırı duyarlılık mevcut. Bunun nedeni nedir? Neden kaniş, terrier gibi küçük ırklarda daha fazla görülüyor?

Aşırı duyarlılık reaksiyonları herhangi bir aşıdan sonra görülebilir. Bunun sebebi, aşıların içeriğinde bulunan ve baskın bir antijen olan BSA (bovine serum albumin – sığır serum albumini)’dir. Günümüzde artık aşı üreticileri BSA içeriğini giderek sınırlamaktadır. Birçok ülkede hipersensitivite daha çok küçük ırk köpeklerde bildirilir. Bu durumun sebebi henüz tam olarak aydınlatılamasa da, genetik duyarlılık olduğu düşünülmektedir.